สรุปวิธีการเลือกใช้เครื่องมือทางสถิติ

หลังจากที่เรียนจบมานาน ก็อาจจะเกิดอาการลืมเลือนไปแล้วว่า ถ้าเกิดเราต้องการวิเคราะห์ข้อมูลที่เรามีอยู่ซักชุดนึงเนี่ย เราควรวิเคราะห์ด้วยวิธ...

หลังจากที่เรียนจบมานาน ก็อาจจะเกิดอาการลืมเลือนไปแล้วว่า ถ้าเกิดเราต้องการวิเคราะห์ข้อมูลที่เรามีอยู่ซักชุดนึงเนี่ย เราควรวิเคราะห์ด้วยวิธีไหนดี บทความนี้จะช่วยสรุปกรอบความคิดหลัก ๆ ไว้ให้เผื่ออ่านทบทวนครับ ก่อนอื่นเราต้องรู้จักประเภทของข้อมูลเสียก่อน เราสามารถแบ่งข้องมูลออกเป็น 4 ประเภท นั่นคือ

• Nominal (Categorical) เป็นข้อมูลที่มีลักษณะเป็น ประเภท ที่ไม่มีความหมายเรื่องของการเรียงลำดับหรือการคำนวณใด ๆ ทั้งสิ้น เช่น สี, ชื่อกลุ่ม, yes-no เป็นต้น
• Ordinal เป็นข้อมูลประเภทที่มีผลด้านการเรียงลำดับ แต่ไม่มีผลด้านการคำนวณ เช่น การจัดลำดับ หรือ การให้ Rating ความพึงพอใจ 1-5  ผลต่างระหว่าง Rating 5 กับ 3 และ 3 กับ 1 นั้นอาจจะไม่เท่ากันก็ได้ เราบอกได้แค่อะไรมากกว่าอะไรเท่านั้น
• Interval คือตัวแปรที่เกิดจากการวัดค่า เราเปรียบเทียบผลต่างของค่าได้ แต่เปรียบเทียบอัตราส่วนไม่ได้ เช่น ค่า pH 3 ไม่ได้มีกรดเป็น 2 เท่าของ pH6 และ ค่า 0 ของมันเป็นแค่จุดๆ หนึ่งใน Scale ซึ่ง 0 ไม่ได้แปลว่าไม่มีสิ่งนั้นอยู่ เช่น 0 องศา C ไม่ได้แปลว่าไม่มีอุณหภูมิ
• Ratio คือตัวแปรที่เกิดจากการวัดค่า โดยที่ผลต่างระหว่างค่า 2 อันมีค่าเท่ากัน และอัตราส่วนของมันยังมีความหมายด้วย และที่สำคัญคือ ค่า 0 ของมันมีความหมายแปลว่าไม่มีสิ่งนั้นอยู่ เช่น จำนวนคนในห้อง, น้ำหนัก และ องศา K ( 0 องศา K คือ absolute zero ไม่มีอุณหภูมิจริง ๆ ) และน้ำหนัก 8 กิโล หนักเป็น 2 เท่าของ 4 กิโลจริง ในทางกลับกัน

สามารถคำนวณสิ่งต่อไปนี้ได้หรือไม่	Nominal	Ordinal	Interval	Ratio
frequency distribution (การแจกแจงความถี่)	Yes	Yes	Yes	Yes
median and percentiles	No	Yes	Yes	Yes
add or subtract (บวก ลบ)	No	No	Yes	Yes
mean, standard deviation, standard error of the mean (ค่าเฉลี่ย, เบี่ยงเบนมาตรฐาน)	No	No	Yes	Yes
ratio, or coefficient of variation (การหาอัตราส่วน, สัมประสิทธิ์ความแปรปรวน)	No	No	No	Yes

เอามาจาก http://www.graphpad.com/faq/viewfaq.cfm?faq=1089

หมายเหตุ บางทีเราก็จะจัดกลุ่ม Interval กับ Ratio ให้อยู่ด้วยกันแล้วเรียกรวมๆว่า Measurement ไม่ก็ Interval ก็มีครับ
พอเรารู้จักประเภทข้อมูลแล้ว เราก็มาดูเครื่องมือที่ให้เราเลือกใช้กันต่อไปครับ
(ตัวสีส้มคือสิ่งที่เรียนใน MBA ครับ)

Goal	Measurement (Interval/Ratio) จาก Normal Population)	Rank, Score, or Measurement (จาก Non- Normal Population)	Binomial (ผลลัพท์เป็นไปได้ 2 อย่าง เช่น การวัด Proportion)
Describe one group บรรยายข้อมูล 1 กลุ่ม	Mean, SD	Median Interquartile range (IQR)	Proportion
Compare one group to a hypothetical value (Hypothesis testing) เปรียบเทียบข้อมูล 1 กลุ่มกับค่าสมมติฐาน	One-sample t test	Wilcoxon test	Chi-square Binomial test **
Compare two unpaired groups (Hypothesis testing) เปรียบเทียบข้อมูลจากกลุ่ม2กลุ่มที่ข้อมูลไม่มีการจับคู่กัน (Independent กัน)	Unpaired t test (student's t-test)	Mann-Whitney test	Fisher's Exact test Chi-square (for large samples)
Compare two paired groups (Hypothesis testing) เปรียบเทียบข้อมูลจากกลุ่ม2กลุ่มที่ข้อมูลมีการจับคู่กัน	Paired t test	Wilcoxon test	McNemar's test
Compare three or more unmatched groups (Hypothesis testing) เปรียบเทียบข้อมูลจากกลุ่มหลายกลุ่มที่ข้อมูลไม่มีการจับคู่กัน (Independent กัน)	One-way ANOVA (F-test)	Kruskal-Wallis test	Chi-square test
Compare three or more matched groups (Hypothesis testing) เปรียบเทียบข้อมูลจากกลุ่มหลายกลุ่มที่ข้อมูลมีการจับคู่กัน	Repeated-measures ANOVA	Friedman test	Cochrane Q**
Quantify association between two variables วัดระดับของความเกี่ยวข้องกันของตัวแปร 2 ตัว	Pearson correlation	Spearman correlation	Contingency coefficients**
Predict value from another measured variable คาดคะเนค่าหนึ่งจากอีกตัวแปรหนึ่ง	Simple linear regression or Nonlinear regression	Nonparametric regression**	Simple logistic regression*
Predict value from several measured or binomial variables คาดคะเนค่าหนึ่งจากตัวแปรหลายๆ ตัว	Multiple linear regression* or Multiple nonlinear regression**		Multiple logistic regression*

ดัดแปลงมาจาก http://www.graphpad.com/www/Book/Choose.htm
นอกจากตารางนี้ ยังมีเว็บที่น่าสนใจอีกหลายอันที่บอกวิธีเลือกครับ เช่น

• http://bama.ua.edu/~jleeper/627/choosestat.html
• http://www.ats.ucla.edu/stat/mult_pkg/whatstat/default.htm
• http://www.microsiris.com/Statistical%20Decision%20Tree/

บทความจาก: http://goo.gl/waCku